Co dzieci robią w sieci, czyli dlaczego ochrona danych jest ważna w edukacji szkolnej

Ochrona danych osobowych w szkole, zasady realizacji i harmonogram XII edycji ogólnopolskiego programu edukacyjnego „Twoje dane – Twoja sprawa” oraz prezentacja interesujących inicjatyw edukacyjnych – to najważniejsze zagadnienia omówione podczas szkolenia online dla Koordynatorów XII edycji programu.

Szkolenie zorganizowano 27 i 28 października 2021 r. To jedno z głównych wydarzeń organizowanych w ramach programu „Twoje dane – Twoja sprawa”.

Jak wyjaśniła Urszula Góral, Dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Edukacji w UODO, dzięki powszechnemu dostępowi do nowych technologii znacznie wzrosła potrzeba edukacji dzieci i młodzieży w obszarach ochrony danych osobowych i prywatności.

– Na ten aspekt edukacji nacisk kładą także przepisy, bo ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) wyraźnie wskazuje, że działania kierowane do dzieci powinny być prowadzone w całej Unii Europejskiej, w zrozumiały dla nich sposób. Przygotowanie dzieci do funkcjonowania w świecie rozwijających się technologii, to także zadanie dla nauczycieli – powiedziała Urszula Góral.

Program „Twoje dane – Twoja sprawa” zapewnia wsparcie nauczycielom w zakresie pozyskania wiedzy o ochronie danych osobowych i prywatności, a minione szkolenie było okazją do przybliżenia praktycznych zagadnień z tego zakresu.

Wiedza i budowanie postaw – aktualne wyzwanie

– Często spotykamy się z tym, że zabezpieczenie pewnych informacji staje się celem samym w sobie. Tymczasem w ochronie danych osobowych chodzi o ochronę praw człowieka – wyjaśnił uczestnikom szkolenia Piotr Drobek, Radca w UODO, podczas prelekcji pt. „Ochrona danych osobowych w kręgu mitów”. Prelegent zwrócił uwagę, że ochrona danych osobowych to pewne narzędzie, które ma pomóc funkcjonować we współczesnym świecie. Sama wiedza jednak nie wystarczy. Dużo ważniejsze jest budowanie odpowiednich postaw.

Marta Mikołajczyk, koordynator programu, omówiła  harmonogram planowanych działań w ramach XII edycji programu, a także szczegóły tegorocznej współpracy. Podkreśliła jak ważne jest budowanie świadomości i rozumienie pewnych zjawisk związanych z ochroną danych osobowych przez uczniów. Praktyczny aspekt edukacji jest bardzo ważny. Ta wiedza pozwoli młodym ludziom podejmować świadome decyzje dotyczące tego, które informacje chcą ujawnić, komu i pod jakimi warunkami. Pozwoli uniknąć wielu niebezpieczeństw i konsekwencji nierozważnego udostępniania informacji o sobie.

Nowe technologie – gdy wiemy, jak działają, można uniknąć problemów

Pierwszy dzień szkolenia był poświęcony wyjaśnieniu kluczowych kwestii związanych z bezpiecznym przetwarzaniem danych osobowych zwłaszcza w odniesieniu do używania przez uczniów nowych technologii i w związku z koniecznością ochrony cyfrowej tożsamości.

O ochronie danych jako niezbędnym elemencie przeciwdziałania uzależnieniu cyfrowemu dzieci mówił Daniel Dziewit, autor publikacji „Homo Enter, czyli jak nie zostać złowionym”. Jego zdaniem „dzieci nie zwracają uwagi na ślady cyfrowe, które pozostawiają w sieci”. Dlatego tak bardzo istotna jest edukacja i kształtowanie bezpiecznych postaw w środowisku cyfrowym. W jego ocenie, znaczenie mają już odpowiednie wzorce zachowań prezentowane przez dorosłych, bo dzieci często je naśladują.

Z kolei Balbina Hermanowicz z Departamentu Nowych Technologii w UODO zachęcała, aby z uczniami rozmawiać o zagrożeniach wynikających z nieumiejętnego korzystania z nowych technologii. Wiedza o tym, na czym polega i jakie ryzyko niosą z sobą np. ataki socjotechniczne czy ransomware lub wiedza o tym, jakie aktualnie cechy świadczą o tym, że potrafimy zbudować silne hasło i w ten sposób ochronić się przed utratą danych osobowych mogą przyczynić się do kształtowania właściwej higieny użytkownika Internetu.

Ochrona danych osobowych w szkole – wiedza nie tylko dla administratora

Ponadto uczestnicy spotkania poznali wiele innych zagadnień, które są niezbędne dla lepszego zrozumienia idei ochrony danych osobowych oraz zasad ich przetwarzania w szkole. Mogą one także stanowić inspirację do podjęcia tematów, które nauczyciele zechcą wnikliwiej omówić z uczniami, np. podczas planowanych inicjatyw edukacyjnych.

Iwona Piórkowska-Kapica z Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Edukacji w UODO przedstawiła inicjatywy innych organów nadzorczych, w tym irlandzkiego oraz francuskiego, podejmowane na rzecz sektora oświaty, które przyczyniły się do podniesienia świadomości nauczycieli i uczniów na temat ochrony danych i prawa do prywatności.

Rolę, obowiązki i zakres odpowiedzialności administratora w procesie przetwarzania danych osobowych w szkołach przybliżyła Aleksandra Głuch z Departamentu Orzecznictwa i Legislacji. Wśród zagadnień, do których odniosła się prelegentka, znalazły się takie kwestie, jak: relacja między dyrektorem szkoły a nauczycielem w kontekście decydowania o narzędziach wspomagających nauczanie wykorzystywanych podczas lekcji, w tym zwłaszcza  podczas tzw. e-lekcji, czy przetwarzanie przez nauczycieli danych osobowych uczniów i ich rodziców. Nie zabrakło też informacji na temat przetwarzania wizerunku osób czy zgody jako przesłanki legalizującej przetwarzanie danych.

O korzyściach wynikających ze współpracy z inspektorem ochrony danych (IOD) mówiła Monika Kurzajewska z Departamentu Orzecznictwa i Legislacji. Omawiając jego rolę i zadania, zwróciła uwagę na realne wsparcie, jakie może on udzielić nie tylko dyrektorowi szkoły, ale też nauczycielom poprzez np. konsultacje i szkolenia. IOD to także wartościowy partner podczas realizacji inicjatyw edukacyjnych w ramach programu „Twoje dane – Twoja sprawa”.

Dodatkowo nauczyciele pozyskali wiedzę nt. naruszeń ochrony danych osobowych zgłaszanych przez szkoły. Piotr Popielewicz z Departamentu Kontroli i Naruszeń wyjaśnił zarówno, na czym polegają takie naruszenia, jaki i wskazał przykłady naruszeń, z którymi nauczyciele mogą mieć do czynienia w swojej pracy. Zaznaczył m.in., że umiejętność pracownika zidentyfikowania naruszenia może przyczynić się do szybszej reakcji administratora, który ma do spełnienia konkretne obowiązki względem osób, których dane dotyczą, w związku z naruszeniem ochrony tych danych.

Wiele pożytecznych wskazówek, jak dbać o ochronę danych osobowych w szkole, dostarczają też doświadczenia z kontroli, które prowadzi UODO. Te, które odnoszą się dp sektora oświaty zaprezentował Piotr Piwowarczyk z Departamentu Kontroli i Naruszeń na przykładzie dwóch postępowań: wykorzystania przez szkołę danych biometrycznych podczas weryfikacji opłat za posiłki w szkolnej stołówce (ta sprawa zakończyła się nałożeniem administracyjnej kary pieniężnej) oraz monitoringu wizyjnego. Prelegent nie tylko wyjaśnił, na czym polegały nieprawidłowości, ale również udzielił wskazówek, na co zwracać uwagę, wprowadzając różnorakie narzędzia wspomagające funkcjonowanie szkoły w zgodzie z RODO.

Dobre praktyki

W drugim dniu szkolenia odbyły się warsztaty, podczas których zaprezentowano przykłady sześciu inicjatyw edukacyjnych zrealizowanych przez placówki oświatowe w czasie ubiegłorocznej edycji programu. Były to projekty nagrodzone w konkursie dla szkół w ramach programu zrealizowane przez:

• Szkołę Podstawową nr 360 z Warszawy,
• Szkołę Podstawową nr 17 z Rzeszowa,
• Szkołę Podstawową nr 4 z Lublina,
• Szkołę Podstawową nr 9 z Kutna,
• Szkołę Podstawową z Kroczyc oraz
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy z Zamościa.

Jednak program „Twoje dane – Twoja sprawa” to nie tylko inicjatywy edukacyjne podejmowane przez szkoły. W realizację programu włączają się także placówki doskonalenia nauczycieli. Swoje doświadczenia zaprezentowali -  przedstawiciele  Radomskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli oraz Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów z Warszawy.